Co to jest asertywność?
ASERTYWNOŚĆ to umiejętność pełnego wyrażania siebie w kontakcie z inną osobą /osobami.
ZACHOWANIE ASERTYWNE oznacza bezpośrednie, uczciwe i stanowcze wyrażenie wobec innej osoby swoich uczuć, postaw, opinii lub pragnień, w sposób respektujący uczucia, postawy, opinie, prawa i pragnienia tej drugiej osoby.
Asertywność oznacza w istocie szacunek dla siebie i innych. Należy ją rozumieć jako zasadnicze przeświadczenie jednostki, że jej opinie, przekonania, myśli i uczucia są równie ważne jak czyjekolwiek i że inni ludzie mają również prawo żywić takie przekonanie.
W zachowaniu asertywnym nie chodzi o osiągnięcie za wszelką cenę tego, czego się pragnie, lecz o utrzymywanie stałego kontaktu ze swymi potrzebami i pragnieniami (M. Król-Fijewska).
Mówiąc jeszcze inaczej, asertywność to umiejętność dbania o siebie, o swoje potrzeby, wartości i interesy w sposób nie naruszający potrzeb, wartości i interesów innych osób.
Asertywność a pewność siebie
Osoby asertywne uchodzą za pewne siebie i przebojowe, ale sprawa jest nieco bardziej złożona.
Pewność siebie nie musi oznaczać, że człowiek potrafi dbać o siebie nie naruszając praw innych osób; pewność siebie często jest fasadą, skrywającą na przykład nieśmiałość czy lęk.
Dlatego ja wolę mówić o poczuciu własnej wartości. I rzeczywiście,istnieje związek między poczuciem własnej wartości a zachowaniami asertywnymi. Ponieważ w asertywności chodzi o bycie sobą, bycie blisko siebie, dbanie o siebie, osobom przekonanym iż są tego warte przychodzi to po prostu łatwiej.
„Mam prawo do odpoczynku”. „Nie muszę spełniać cudzych oczekiwań”. „Mam prawo odmówić”. „Mogę głośno powiedzieć o tym, co mi się nie podoba”. „Inni ludzie są tak samo godni szacunku jak ja” – dla osoby z wysokim poczuciem własnej wartości powyższe zdania są oczywiste.
Natomiast jeśli nie do końca czujesz się wartościową, godną szacunku jednostką ludzką, możesz mieć tendencję do zachowań uległych albo agresywnych. O różnicach między tymi komunikatami piszę tutaj.
Sprawdź, czy jesteś asertywny/a:
- Jeśli ktoś bardzo nalega, trudno mi odmówić.
- Kogoś, kto mi przeszkadza, nie proszę, żeby przestał.
- Jeśli ktoś niesłusznie mnie obwinia, nie protestuję.
- Często miewam poczucie krzywdy.
- Niezbyt umiem dopominać się o swoje.
- Nie wiem, jak domagać się zwrotu pożyczonej rzeczy.
- Czasem czuję się wykorzystywany/a.
- Trudno mi rozpoczynać rozmowy z kimś, kogo dobrze nie znam.
- Jeśli ktoś mnie chwali, czuję się zażenowany/a i nie wiem, co odpowiedzieć.
- Nie umiem chwalić innych.
- Nie wiem, jak się zachować, kiedy jestem krytykowany/a.
- Nie potrafię prosić o pomoc.
- Nie umiem być całkiem szczery/a.
- Nie wiem, co zrobić, kiedy jestem zakłopotany/a.
- Nie umiem bronić swojego zdania.
- Złoszczę się, kiedy ktoś ma inne zdanie, niż ja.
- Odczuwam silną tremę, kiedy muszę wypowiadać się publicznie.
- Często ulegam innym.
- Bywam bardzo agresywny/a.
- Zdarza się, że krzykiem wymuszam spełnienie moich próśb.
(źródło: H. Hamer, 1994)
Jeśli uzyskałeś/aś więcej niż 10 odpowiedzi „tak”, to znaczy, że masz kłopoty z asertywnością.
Jak być bardziej asertywnym? Dowiesz się z kolejnych wpisów!
Pozycje psychologiczne a asertywność
Zachowania asertywne wynikają z przeświadczenia jednostki, że jest równie ważna jak inni ludzie, a zatem jej prawa powinny być zaspokajane w równym stopniu jak prawa innych ludzi, i odwrotnie.
Ale nie zawsze potrafimy tak myśleć.
Określając postawy wobec siebie i innych, ludzie mogą dojść do następujących wniosków:
„Jestem inteligentny.”
„Jestem głupi.”
„Jestem sympatyczny.”
„Nie jestem w stanie nikogo skrzywdzić.”
„Jestem beznadziejny.”
„Nikt mnie nie kocha.”
„Ludzie są źli”
„Zawsze znajdzie się ktoś, kto mi pomoże” itp., itd.
Wymienione postawy można pogrupować w następujący sposób:
- „Ja jestem OK”
- Ja nie jestem OK”
- „Ty jesteś OK”
- „Ty nie jesteś OK”.
W ten sposób powstają cztery kombinacje:
- Ja jestem OK i Ty jesteś OK.
- Ja jestem OK, ale Ty nie jesteś OK,
- Ja nie jestem OK, to Ty jesteś OK,
- Ja nie jestem OK i Ty nie jesteś OK.
Pozycje psychologiczne - charakterystyka
Ja jestem OK, Ty jesteś OK.
Inaczej mówiąc „lubię i szanuję zarówno siebie jak i innych”. Ludzie, którzy charakteryzują się tą postawą mają pozytywny stosunek zarówno do siebie, jak do innych ludzi, co pozwala im konstruktywnie rozwiązywać problemy życiowe. Mają pozytywne oczekiwania wobec życia, liczą się z innymi ludźmi respektując ich potrzeby i autonomię.
Ja jestem OK, Ty nie jesteś OK.
„Ja jestem w porządku, to wszystko Twoja wina”. Jest to postawa osób, które w życiu czują się ofiarami, czują się prześladowane, przez co sprawiają cierpienie lub prześladują innych (ofiara zmienia się w sprawcę).
Ja nie jestem OK, Ty jesteś OK.
„Inni są lepsi ode mnie”. Pozycja powszechna wśród osób z poczuciem niższości. Prowadzi do zamykania się w sobie, poczucia smutku i depresji.
Ja nie jestem OK, Ty nie jesteś OK.
Pozycja charakterystyczna dla osób, które utraciły radość życia, życie nie stanowi dla nich wartości.
Pozycje psychologiczne a płeć
Formowanie się pozycji psychologicznych ma także związek z płcią.
W toku kształtowania się tożsamości człowiek dokonuje dwojakiej oceny siebie: jedna ocena ma charakter ogólny i dotyczy stosunku do siebie jako osoby, druga dotyczy płci.
Czasem te oceny są ze sobą zgodne lub się uzupełniają, zdarza się jednak (i to wcale nie tak rzadko), że oceny te się różnią.
Są przecież osoby, które dobrze się czują np. w swojej roli zawodowej czy roli studenta, ale znacznie gorzej w roli kobiecej lub męskiej (np. „Jestem świetnym architektem, ale jako facet jestem do niczego”).
Ta dwoistość ocen jest skutkiem zarówno doświadczeń życiowych, zwłaszcza związanych z rodzicami (ich sposób odnoszenia się do płci dziecka), jak i przekonań, stereotypów czy uprzedzeń charakterystycznych dla danego społeczeństwa i epoki (przekonania dotyczące kobiet i mężczyzn oraz tego, co powinni robić i jak się zachowywać).
Jak widać, tylko pozycja „Ja jestem OK, Ty jesteś OK” świadczy o pełnym zdrowiu psychicznym i umożliwia dojrzałe, adekwatne funkcjonowanie. Jest to jednocześnie konieczny punkt wyjścia do ćwiczenia asertywności, bowiem człowiek nienawidzący siebie i/lub innych, nigdy nie będzie prawdziwie asertywny.
Inspiracje:
- Hamer H. (1994) Klucz do efektywności nauczania. Warszawa, Veda
- Król-Fijewska M. (1993) Trening asertywności. Warszawa, Instytut Psychologii Zdrowia i Trzeźwości PTP
- Król-Fijewska M. (1996) Stanowczo, łagodnie, bez lęku. Warszawa, Intra
zdjęcie: Jose Aragones on Unsplash