Co to jest kryzys suicydalny?
Kryzys suicydalny to taki moment w życiu człowieka, w którym myśli on o popełnieniu samobójstwa. Jest to szczególne wyzwanie zarówno dla psychologów, psychiatrów, jak i wszystkich ludzi, którzy są blisko osoby w takim kryzysie.
Decyzja o zakończeniu życia często jest dla innych niezrozumiała, w kościele katolickim jest uznawana za grzech, a nauka próbuje rozgryźć jak to możliwe, że człowiek działa wbrew – bardzo silnie rozwiniętemu u każdego zwierzęcia – instynktowi samozachowawczemu.
Zła wiadomość jest taka, że właściwie każdy kryzys, jakiego doświadcza człowiek, niesie ze sobą ryzyko popełnienia samobójstwa. Jak rozpoznać kryzys, pisałam tutaj.
Dobra – że są czynniki chroniące, że każdy człowiek ma zasoby, by ów kryzys suicydalny przezwyciężyć. Są to zarówno zasoby osobiste, jak i społeczne – poczucie, że jest się dla innych ważnym i akceptowanym.
Niestety wokół samobójstwa narosło wiele szkodliwych mitów, które sprawiają, że osoba w kryzysie może nie dostać należytej pomocy.
Mity i fakty na temat samobójstwa
Mit: Omawianie samobójstwa z klientem/pacjentem może go do niego popchnąć.
Fakt: Rozmowa na ten temat z kimś pełnym empatii dostarczy raczej klientowi/pacjentowi poczucia ulgi i da mu czas, by znowu zapanował nad sytuacją.
Mit: Ludzie, którzy grożą samobójstwem, nie popełniają go.
Fakt: Znaczna liczba osób, które popełniły samobójstwo, groziła wcześniej że to zrobi lub zdradzała taki zamiar.
Mit: Samobójstwo jest aktem nieracjonalnym.
Fakt: Prawie wszystkie samobójstwa i próby samobójcze są absolutnie racjonalne, jeśli spojrzeć na nie z perspektywy popełniających je osób.
Mit: Ludzie popełniający samobójstwo są niespełna rozumu.
Fakt: Tylko niewielu popełniających samobójstwo to osoby chore psychicznie. Większość z nich to normalni ludzie – tylko przeżywający silne emocje.
Mit: Samobójstwo to skłonność rodzinna – te tendencje są dziedziczne.
Fakt: Nie jest to kwestia dziedziczności. Tendencje samobójcze mogą być wyuczone, sytuacyjne bądź związane z depresją lub innymi zaburzeniami.
Mit: Kto raz miał tendencje samobójcze, będzie miał je zawsze.
Fakt: Znaczna część ludzi w jakimś momencie swojej egzystencji rozważa odebranie sobie życia. Większość wyzwala się z tego, uczy właściwych reakcji, osiąga równowagę i prowadzi satysfakcjonujące życie.
Mit: Kiedy ktoś podejmie próbę samobójczą i przeżyje, zagrożenie znika.
Fakt: Czas największego zagrożenia to okres poprawiającego się nastroju, kiedy osoba o skłonnościach samobójczych nabiera energii, wychodząc z ciężkiej depresji.
Mit: Jeśli osoba o tendencjach samobójczych zaczyna być hojna i rozdaje swoje dobra osobiste, jest to oznaka odnowy i ozdrowienia.
Fakt: Wiele osób o skłonnościach samobójczych zaczyna pozbywać się najcenniejszych przedmiotów po przypływie energii wystarczającej do podjęcia ostatecznego kroku. Takie rozdawnictwo jest czasem tożsame z wypełnieniem swojej ostatniej woli.
Mit: Samobójstwo jest zawsze aktem spontanicznym.
Fakt: Istnieje kilka rodzajów samobójstw. Niektóre mają charakter działania pod wpływem impulsu, inne są bardzo starannie zaplanowane i przeprowadzone.
Samobójstwo – czynniki ryzyka (I)
Jeśli człowiek:
- jasno daje wyraz samobójczym lub zabójczym zamiarom;
- już próbował popełnić samobójstwo;
- ułożył sobie konkretny plan;
- ostatnio stracił kogoś bliskiego – na skutek śmierci, rozwodu, separacji;
- jest psychotyczny (mógł odstawić leki);
- nadużywa/ł alkoholu i/lub bierze narkotyki;
- doznał ostatnio fizycznego i/lub psychicznego urazu;
- mieszka sam i nie utrzymuje kontaktów z ludźmi;
- jest w depresji lub właśnie wychodzi z depresji lub był ostatnio hospitalizowany z tego powodu;
- rozdaje cenne dla niego rzeczy bądź zaczyna porządkować sprawy osobiste;
- wykazuje radykalną zmianę charakterystycznych dla siebie zachowań lub nastrojów. Popada w apatię, wycofuje się z życia, zaczyna się izolować, staje się drażliwy, ma ataki paniki, lęku lub prezentuje zmiany swoich przyzwyczajeń związanych z kontaktami społecznymi, pracą, snem, jedzeniem lub nauką;
- doświadcza dojmującego uczucia bezradności i/lub beznadziejności;
- prezentuje wysokie nasilenie jednej lub kilku emocji takich jak gniew, agresja, samotność, wrogość, rozpacz lub rozczarowanie, co nie należy do jego zwykłego obrazu emocjonalnego;
- znalazł się wobec zagrożenia poważną stratą finansową;
- przejawia myślenie z pogranicza urojeń prześladowczych;
- nie radzi sobie do końca ze swoją orientacją seksualną;
- ma za sobą pobyty w areszcie lub ucieczki stamtąd;
- oświadcza, lub sugeruje, że kiedy odejdzie, nikomu nie będzie go brakowało;
- doświadcza przewlekłego lub ostrego stresu w związku z ważnymi problemami;
to ryzyko popełnienia samobójstwa jest duże, gdy występuje chociaż 4-5 z powyższych czynników.
Samobójstwo – czynniki ryzyka (II)
Ponadto, ryzyko popełnienia samobójstwa rośnie, gdy:
- idea depresji i tematy związane ze śmiercią/samobójstwem pojawiają się w rozmowach, tekstach osoby, doborze jej lektur, pracach artystycznych lub rysunkach;
- w życiu człowieka były epizody nieskutecznego leczenia;
- w jego rodzinie jednostki były przypadki samobójstw, gróźb wobec innych lub maltretowania;
- rodzina osoby uległa destabilizacji w związku z czyimś odejściem, znęcaniem się, czynami gwałtownymi lub dlatego, że człowiek doznał napaści seksualnej;
- uwagę osoby zaprząta rocznica jakiejś wyjątkowo bolesnej straty;
- albo zaburzające spokój wspomnienia napaści fizycznej, emocjonalnej lub seksualnej.
Gdy człowiek, z którym rozmawiasz:
– ma myśli samobójcze, duże nasilenie problemów psychicznych, depresję;
– przejawia silne tendencje samobójcze;
– ma plan i/lub przygotowane środki do popełnienia samobójstwa;
koniecznie dzwoń na pogotowie – są to wskazania do hospitalizacji!
Źródło:
- James R.K., Gilliland B.E. (2008) Strategie interwencji kryzysowej. Warszawa, wyd. PARPA
- Kubacka-Jasiecka D. (2010) Interwencja kryzysowa. Pomoc w kryzysach psychologicznych.
Photo by Roberto Nickson on Unsplash
Istnieje pewna „dziedziczność” skłonności do depresji. Spornym w świecie nauki jest na ile jest to kwestia genów, a na ile przejmowanych od rodziców wzorców zachowań. Niemniej, nie da się ukryć, że potoczne przekonanie o „dziedziczności” skłonności do samobójstwa opiera się na faktach a nie mitach.