Twoje prawa jako źródło asertywności
Podstawowe informacje na temat asertywności znajdziesz w tym wpisie, zaś sposoby na asertywne mówienie „nie” sprawdź tutaj.
Ten wpis dotyczyć zaś będzie kwestii fundamentalnej w asertywności, to znaczy znajomości własnych praw.
Aby człowiek mógł być asertywny, aby mógł być sobą, powinien zacząć od uświadomienia sobie własnych praw.
Są to prawa, jakie przyznajemy sobie sami.
Nie musimy na nie zasłużyć ani zapracować.
Każdy człowiek powinien być ich świadomy i wykorzystywać je w codziennym życiu.
Prawa asertywne stanowią o tym, że w każdej sytuacji, zarówno prywatnej jak i oficjalnej, człowiek ma prawo być traktowany w taki sposób, aby nie naruszano jego godności osobistej.
Czemu służą prawa asertywne?
Prawa asertywne służą obronie naszej intymności, naszych najbardziej osobistych potrzeb.
Najważniejszym indywidualnym prawem człowieka jest jego prawo do bycia sobą. Oznacza to, że może on dysponować swoim czasem, energią i dobrami materialnymi oraz układać sprawy osobiste według własnej woli i zgodnie z własnym interesem – o ile nie narusza on praw innych osób.
Każdy z nas ma właściwe sobie prawa indywidualne. Ponieważ jednak żyjemy z ludźmi, większość naszych indywidualnych praw ma charakter interpersonalny – określa, jak chcemy, a jak nie chcemy być traktowani przez otoczenie.
Różnimy się od siebie, ale mamy to samo prawo – aby swoje stosunki z ludźmi układać zgodnie z własnymi potrzebami, upodobaniami, wartościami.
Kłopot z prawami asertywnymi
Brak świadomości swoich praw sprawia, że wielu ludzi czuje się obco poza obszarem swego własnego domu. W urzędach, sklepach, a nawet na ulicach czują się intruzami. Boją się odezwać a konieczność załatwienia czegokolwiek jest dla nich bardzo trudnym wyzwaniem.
Dzieje się tak dlatego, że ludzie w sklepach, urzędach, kinach, przychodniach, też mają swoje prawa i chcą, by ich przestrzegać.
Czasami więc występuje sprzeczność interesów (np. masz prawo być szybko obsłużonym w urzędzie, ale urzędnik ma prawo być zmęczony, masz prawo wziąć urlop w lipcu, ale twoi współpracownicy również, a ktoś musi zostać w pracy).
Zachowania asertywne to pomysł na to, jak wykorzystać swoje prawa w kontaktach z innymi, ale tylko do granicy cudzych praw.
Jeśli je przekroczymy, domagając się ustępstw na naszą rzecz, zachowujemy się wtedy agresywnie.
Jak rozpoznać tę granicę?
Można posłużyć się przysłowiem: „Nie czyń drugiemu, co Tobie niemiłe”. Jest bardzo prawdopodobne, że jeśli my nie lubimy być np. obgadywani, to i inni ludzie tego nie lubią.
A gdy mamy jakiekolwiek wątpliwości, najbezpieczniej jest po prostu zapytać!
Błędne zasady wyuczone w dzieciństwie
Kłopot z prawami asertywnymi wynika także – a może przede wszystkim – z tego, że często w naszej głowie tkwią silne przekonania na temat uprzejmości i grzeczności, przyswojone w dzieciństwie, które bardziej służą temu, by dbać o prawa innych ludzi niż o nasze własne; często po prostu nam szkodzą.
A oto zestaw przykładowych, błędnych zasad pochodzących z dzieciństwa:
- Przedkładanie swoich potrzeb nad potrzeby innych to samolubstwo.
- Popełnianie błędów to wstyd. Zawsze powinieneś reagować właściwie.
- Powinieneś respektować poglądy innych, zwłaszcza, gdy mają oni władzę. Swoje zdanie zachowań dla siebie. Słuchaj i ucz się.
- Powinieneś być elastyczny i umieć się dostosować. Nieładnie jest kwestionować, to co robią inni.
- Nie powinieneś zabierać innym ich cennego czasu na zajmowanie się twoimi problemami.
- Kiedy ktoś udziela ci rady, traktuj to poważnie. Inni mają przeważnie rację.
- Sama świadomość, że zrobiłeś coś dobrze, jest już nagrodą. Nie bądź chwalipiętą.
- Kiedy usłyszysz komplement, przyjmij go ze skromnością.
- Nie bądź nietowarzyski. Ludzie pomyślą, że ich nie lubisz, jeśli powiesz im, że wolisz przebywać sam, niż w ich towarzystwie.
- Kiedy ktoś jest w kłopocie, zawsze powinieneś pomóc.
- Nieładnie jest zbywać innych. Kiedy zadają pytania, udziel odpowiedzi.
Jeśli nadal wierzysz w którekolwiek z tych założeń, trudno Ci być asertywnym. Asertywność bowiem wiąże się ze znajomością swoich osobistych praw, które podważają powyższe założenia.
Prawa człowieka wiążące się z asertywnością
- Masz prawo, do robienia tego, co chcesz – dopóki nie narusza to praw kogoś innego.
- Masz prawo do zachowania swojej godności przez asertywne zachowanie – nawet jeśli rani to kogoś innego – dopóty, dopóki twoje intencje nie są agresywne, lecz asertywne.
- Masz prawo do przedstawiania innym swych próśb – dopóty, dopóki uznajesz, że druga osoba ma prawo odmówić.
- Masz prawo do dokonywania wyborów.
- Masz prawo do zmiany.
- Masz prawo do dysponowania swoim czasem, ciałem i własnością.
- Masz prawo do wyrażania opinii i przekonań.
- Masz prawo do myślenia dobrze o sobie.
- Masz prawo do informacji.
- Masz prawo do niezależności i nieingerencji ze strony innych.
- Masz prawo do odmowy i sprzeciwu.
- Masz prawo do poszanowania ze strony innych.
- Istnieją takie sytuacje między ludźmi, w których prawa nie są oczywiste. Zawsze jednak masz prawo do przedyskutowania tej sprawy z drugą osobą i wyjaśnienia jej.
- Masz prawo do zachowania się w sposób asertywny lub nieasertywny.
- Masz prawo do korzystania ze swych praw.
Inspiracje:
- Król-Fijewska M. (1993) Trening asertywności. Warszawa, Instytut Psychologii Zdrowia i Trzeźwości PTP
- Król-Fijewska M. (1996) Stanowczo, łagodnie, bez lęku. Warszawa, Intra
- Lindenfield G. (1999) Asertywność czyli jak być otwartym, skutecznym i naturalnym. Łódź, Ravi
- McKay M., Davis M., Fanning P. (2001) Sztuka skutecznego porozumiewania się. Gdańsk, GWP
- Budzyńska A. (2020) Asertywność i pewność siebie. Wydawnictwo: Pani Swojego Czasu